Spis treści
Ketamina na depresję? Działa niemal natychmiast
Jednorazowa dawka ketaminy, leku stosowanego głownie w anestezjologii jako środek znieczulający i przeciwbólowy, może subtelnie przekształcać sposób, w jaki różne regiony mózgu się komunikują, sugeruje nowe badanie.
Badania, zaprezentowane 19 czerwca na konferencji Psychedelic Science 2025, należą do pierwszych, które analizują wpływ ketaminy na neuroplastyczność — zdolność mózgu do adaptacji poprzez tworzenie nowych połączeń i ścieżek. Wyniki nie zostały jeszcze poddane recenzji naukowej.
W ostatnich latach badania kliniczne wykazały skuteczność ketaminy w leczeniu depresji już w ciągu kilku godzin po podaniu pojedynczej dawki. Badania na zwierzętach sugerują, że ketamina niemal natychmiast stymuluje wzrost nowych kolców dendrytycznych — drobnych wypustek tworzących synapsy, czyli połączenia między komórkami nerwowymi. Jednak ustalenie, jak ketamina działa w mózgach ludzi, było dotąd trudne.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, naukowcy zeskanowali mózgi 11 mężczyzn za pomocą różnych technik, a następnie podali im dożylną dawkę ketaminy. Jedna grupa została ponownie zeskanowana 24 godziny po podaniu leku, a druga — siedem dni później.
Lek znieczulający tworzy nowe połączenia w mózgu
Normalnie mózg przetwarza informacje sensoryczne za pośrednictwem sieci niższego rzędu, które przekazują je „w górę łańcucha” do sieci wyższego rzędu, koordynujących bardziej złożone procesy. Sieci wyższego rzędu również wysyłają informacje zwrotne do sieci niższego rzędu, ale komunikacja między tymi poziomami jest mniejsza niż wewnątrz poszczególnych sieci.
W nowym badaniu naukowcy użyli funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), który mierzy przepływ krwi w różnych obszarach mózgu, aby zobaczyć, jak aktywność mózgu zmienia się po leczeniu. Gdy poziomy aktywności fMRI wydają się zsynchronizowane, może to oznaczać, że różne obszary „komunikują się” ze sobą. Zazwyczaj regiony należące do jednej sieci aktywują się jednocześnie podczas wykonywania określonych zadań lub w określonym stanie umysłu.
Po podaniu ketaminy aktywność w poszczególnych sieciach wydawała się jednak być rozregulowana. Naukowcy zaobserwowali także wzrost komunikacji między siecią wyższego rzędu — domyślną siecią mózgową (DMN) — a sieciami niższego rzędu, takimi jak sieć somatomotoryczna, powiązana z postrzeganiem własnego ciała i odczuć fizycznych. Oznacza to, że obszary mózgu zwykle zaangażowane w podstawowe przetwarzanie sensoryczne zaczęły komunikować się bardziej bezpośrednio i intensywnie z regionami wyższego rzędu, odpowiedzialnymi za złożone myślenie i „koordynację” procesów mózgowych.
– Zazwyczaj istnieje większy podział między tymi sieciami wyższego i niższego rzędu. Ale po ketaminie ta hierarchia jakby się zapada – powiedział Live Science Claudio Agnorelli, neurobiolog z Centre for Psychedelic Research w Imperial College London.
Domyślna sieć mózgowa (DMN) odpowiada za tzw. „mentalną podróż w czasie”, czyli planowanie i marzenia na jawie, zamiast skupienia na bieżących zadaniach. Nadaktywność DMN została powiązana z depresją i ruminacjami.
Pacjenci po leczeniu ketaminą „czują się mniej uwięzieni w sztywnych schematach myślenia”
Naukowcy wykorzystali także pozytonową tomografię emisyjną (PET), aby zmierzyć poziom białka SV2A, które odgrywa rolę w uwalnianiu cząsteczek sygnałowych w mózgu. Wyższy poziom SV2A uznaje się za wskaźnik większej liczby połączeń między komórkami nerwowymi, wyjaśnia Agnorelli.
Chociaż naukowcy nie zaobserwowali wyraźnego trendu w całpoziomie SVA2 po podaniu ketaminy, jeden region mózgu powiązany z DMN wykazał wyraźne zmiany: tylna kora zakrętu obręczy (PCC). Jest ona częścią DMN i wydaje się koordynować przepływ informacji w mózgu. Po podaniu ketaminy kora zakrętu obręczy odgrywała mniejszą rolę w koordynowaniu komunikacji w całym mózgu, mimo że liczba połączeń synaptycznych w obrębie samej kory zakrętu obręczy wzrosła.
– Odkrycie zwiększonej gęstości synaptycznej w domyślnej sieci mózgowej (DMN) sugeruje, że ketamina nie tylko tworzy nowe synapsy, ale fundamentalnie reorganizuje sposób komunikacji sieci mózgowych. To „spłaszczenie hierarchii korowej” może tłumaczyć, dlaczego pacjenci często zgłaszają, że po leczeniu czują się mniej uwięzieni w sztywnych schematach myślenia – powiedział w e-mailu dla Live Science Sam Mandel, dyrektor generalny i współzałożyciel Ketamine Clinics Los Angeles.
Autorzy zastrzegają, że ich wyniki są wstępne. W badaniu wzięło udział jedynie 11 uczestników — wszyscy byli mężczyznami bez chorób współistniejących — i nie było grupy placebo do porównania. Ponadto metody obrazowania użyte przez zespół są nadal weryfikowane jako wiarygodne wskaźniki zmian w mózgu. Badanie jednak pomaga wypełnić lukę między tym, co wiadomo o działaniu ketaminy u zwierząt, a tym, jak może ona działać u ludzi, podkreśla Agnorelli.
– Od dawna wiemy z badań na zwierzętach, że ketamina sprzyja neuroplastyczności, ale zobaczenie tych zmian synaptycznych w żywym ludzkim mózgu za pomocą znacznika PET to nowość – powiedział Mandel.
Źródło: Live Science/PPG
